شهر من بابل

محمد اردشیر (متولد ۱۳۳۵ در بابل) استاد دانشکدهٔ ریاضی دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر منطق و ریاضیات شهودگرا است.

محمد اردشیر (متولد ۱۳۳۵ در بابل) استاد دانشکدهٔ ریاضی دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر منطق و ریاضیات شهودگرا است. از وی کتابی به نام منطق ریاضی در ایران به چاپ رسیده که در سال ۱۳۸۴ به عنوان کتاب برگزیدهٔ سال در ایران انتخاب شد. کتاب فلسفه براوئر دربارهٔ فلسفه و مبانی مکتب شهودگرایی در ریاضیات نیز به‌وسیلهٔ او ترجمه و در سال ۱۳۸۷ توسط انتشارات هرمس چاپ شد.

تحصیلات

اردشیر دوران‌ متوسطه‌ را در دبیرستان‌ خوارزمی‌ گذراند و در سال‌ ۱۳۵۴ در رشتة‌ ریاضی‌ دیپلم‌ گرفت. سپس‌ به‌ دانشگاه‌ صنعتی‌ شریف‌ راه‌ یافت‌ و در سال‌ ۱۳۵۹ مقطع‌ کارشناسی‌ رشته برق و مقطع کارشناسی ارشد در رشته ریاضیات را در دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۶۹ به‌ پایان‌ رسانید. او برای‌ ادامه تحصیل‌ به آمریکا رفت و در سال‌ ۱۳۷۱ از دانشگاه‌ مارکت‌ در ایالت‌ ویسکانسین‌ دکترای‌ ریاضی‌ گرفت.

کتاب‌شناسی

✓منطق ریاضی، محمد اردشیر، ناشر: هرمس، ۱۳۸۴

✓فلسفه براوئر، مارک فان آتن، محمد اردشیر (مترجم)، ناشر: هرمس، ۱۳۸۷

مروری بر سوابق علمی استاد محمد اردشیر

- اخذ مدرك ديپلم رياضي از دبيرستان خوازمي شماره يك تهران، ۱۳۵۴.
- اخذ مدرك ليسانس در رشته برق از دانشگاه صنعتي شريف، ۱۳۵۹.
- اخذ مدرك فوق ليسانس رياضيات از دانشگاه صنعتي شريف، ۱۳۶۹.
- اخذ مدرك دكتراي رياضيات از دانشگاه ماركت آمريكا، ۱۳۷۴.
- عضو انجمن منطق صوري (آمريكا).
- استاديار دانشكده رياضي دانشگاه صنعتي شريف، ۸۰ -۱۳۷۴.
- دانشيار دانشگاه صنعتي شريف، ۸۴ -۱۳۸۰.
- استاد دانشگاه صنعتي شريف از سال جاري.
- تأليف مقالات متعدد علمي به زبان فارسي و زبان انگليسي.
- تأليف كتاب منطق رياضي (كتاب سال ايران، ۱۳۸۴).
- و كتاب براور و ترجمه كتاب برهان گودل و شركت در كنفرانس منطق در اسپانيا (۱۹۹۶)، چك (۱۹۹۸)، فرانسه (۲۰۰۰)، يونان (۲۰۰۴) و كنفرانس آسيايي منطق در سيبري (۲۰۰۵) توأم با ارائه مقاله در اين كنفرانس ها.

مروری بر زندگی دکتر

  از استادان ايراني فعال در زمينه تحقيق و تدريس رشته منطق رياضي و علاقه مند به رياضيات شهودگرا يا مكتب شهودگرايي است، كتاب «منطق رياضي» او در سال ۱۳۸۳ به چاپ رسيد و در بهمن ماه سال جاري به عنوان كتاب سال در ايران برگزيده شد.
محمد اردشير متولد ۱۳۳۵ بابل است. گرچه پدر ومادرش ساكن آمل بوده اند و محمد اردشير هم در اين شهر رشد و پرورش پيدا مي كند و در دبيرستان فرسيو تحصيلات دوره ابتدايي را طي مي كند. دوره متوسطه را تا كلاس نهم در دبيرستان طبري آمل ادامه مي دهد و سپس در دبيرستان خوارزمي شماره يك كه روبروي دانشگاه تهران قرار گرفته بود تحصيلات دوره متوسطه را ادامه داده و به اتمام مي رساند.
پدرش علاقه مند به ادبيات ايران و ادبيات كلاسيك غرب بوده و ليسانس حقوق را از دانشگاه تهران دريافت كرده بود و به عنوان قاضي دادگستري به كار اشتغال داشت و به بركت چنان وضعي، محمد اردشير نيز از كتابخانه پدر بهره مند مي شود. به ياد دارد كه كتابهاي مسائل فلسفه برتراندراسل و «سير حكمت دراروپا»ي محمدعلي فروغي را مطالعه كرده است، هر چند كه اين كتابها براي اين دانش آموز آملي ثقيل بوده است.
در سال ۱۳۵۴ ديپلم رياضي را از دبيرستان خوارزمي دريافت مي كند. در همان سال نيز در رشته برق دانشگاه صنعتي شريف (بعدي) به تحصيل در مقطع ليسانس مي پردازد. تحصيل را با فعاليت هاي سياسي در هم مي آميزد و جو و فضاي حكم بر دانشگاه و پايتخت باعث مي شده كه او هم كم و بيش به فعاليت سياسي روي بياورد.
گرايش به فلسفه در او در دبيرستان به وجود آمده بود و از دانشگاه تشديد مي گردد. در سال اول تحصيل در دانشگاه كتاب «اصول فلسفه» علامه طباطبايي با پاورقي مرتضي مطهري را مطالعه مي كند.
«مطالب اين كتاب، برايم ثقيل بود و چون پيش كسي آن را نمي خواندم و خودم بر حسب علاقه شخصي به مطالعه آن پرداختم» و او البته به طور محض به فلسفه روي نمي آورد؛ بلكه گرايش او به رياضي و فلسفه رياضي شدت پيدا مي كند. در سال ۱۳۵۹ به عنوان كارشناس برنامه ريزي در وزارت نيرو استخدام مي شود و در قالب مجموعه اي كار مي كرده كه برنامه ريزي آينده صنعت برق ايران را انجام مي داده اند و تا سال ۱۳۶۹ در وزارت نيرو به كار خود ادامه مي دهد. از سال ۱۳۶۶ و به مدت ۳ سال در مقطع فوق ليسانس رشته رياضي در همان دانشگاه به تحصيل مي پردازد. تغيير رشته او از برق به رياضي صرفاً بر حسب علاقه شخصي بوده و پايان نامه اش را در زمينه نظريه مجموعه ها تهيه و تدوين و ارائه كرده است.
 بورسيه دكتراي رياضي را از دانشگاه ماركت واقع در ايالت ويسكانسن آمريكا دريافت مي كند. تز او درمورد «منطق رياضي» بوده است.
در حوزه رياضيات سه مكتب اساسي وجود دارد:
۱- مكتب كلاسيك و به عبارتي همين نوع رياضياتي كه در مدارس و دانشگاههاي ما تدريس مي شود و مبناي فلسفه آن از آرا و ايده هاي افلاطون اخذ شده است. در اين ديدگاه هويت ها و اشياي رياضي در عالم «مثل» قرار مي گيرند.
۲- در مكتب رياضيات صورت گرايانه يا فرماليستي كه سابقه اي ۱۲۰ ساله دارد اعتقاد بر اين است كه هويات و اشياي رياضي، هويت هاي واقعي ندارند، بلكه نشانه هايي براي تسهيل امور هستند و يا به نوعي قراردادي مي باشند.
۳ - در مكتب سوم يا شهودگرايي كه حدوداً يك سده قدمت دارد اين موضوع مورد تأكيد قرار مي گيرند كه هويت ها و اشياي رياضي، هويت هاي واقعي در ذهن دارند و نه در عالم مثل افلاطوني و يا اينكه قرارداد باشند.
محمد اردشير نزد يكي از استادان به نام رشته منطق رياضي و درواقع رياضيات شهودگرايي در دنيا يعني ويم رويتنبرگ علم و معلومات خود را توسعه مي دهد. اين استاد دانشكده رياضي دانشگاه شريف سخت به مكتب سوم رياضيات علاقه مند است و به باور خودش چنين علاقه اي قبل از عزيمت او به ايالات متحده شكل گرفته بود. اگرچه فلسفه رياضي شهودگرا نسبت به دو مكتب ديگر، جديد محسوب مي شود ولي اردشير معتقد است كه حتي آثار منسجم و قابل اعتنايي در مورد فلسفه هاي نوع اول و دوم در ايران وجود نداشته است.
او به عضويت انجمن منطق صوري هم درمي آيد و در بازگشت به كشور مراتب ارتقاي هيأت علمي دانشگاه را طي مي كند و به مرتبه استادي نايل مي شود. در سالهاي ۸۰-۱۳۷۹ به مدت دو سال به عنوان معاون تحصيلات تكميلي دانشكده رياضي، كار مي كند ولي با صراحت مي گويد كه فعاليت چشمگيري در آنجا انجام نداده است چون اصولاً كارها به صورت روزمره پيش مي رود و كارها در قالب استراتژي و برنامه معيني از پيش تعيين شده انجام نمي شود.
وی مي كوشد هنگام تدريس خلاقيت دانشجويانش را برانگيزد و با طرح مباحث مختلف از جمله بيان زمينه هاي تاريخي پيدايش مفاهيم و نتايج فلسفي موجبات تهييج دانشجويان در خصوص علم آموزي را فراهم آورد.
مي گويد در برخي موارد نگاهش به زندگي با مثبت انديشي همراه نيست ولي سعي مي كند خود را با وضعيت پيش آمده قانع كند. علم و حقيقت، عناصر و پديده هايي هستند كه اميدواري را در او زنده نگه مي دارند.
معتقد است انساني كه ذهنش به رياضي عادت كرده انتظارش بالا مي رود ولي لزوماً ديگران و محيط پيراموني منطقي عمل نمي كنند. «كسي كه شب و روز فكرش بر استدلال هاي درست دور مي زند و كارش، تعيين استدلال درست و غلط از يكديگر است وقتي به استدلال ديگران توجه مي كند و مي بيند بسياري از استدلالات ديگران بي پايه است اذيت مي شود.»
از او مي پرسم كه او تصور مي كند خودش استدلالات شخصي خود را كاملاً صحيح و درست مي داند؟ در پاسخ به اين سؤال به اينكه «احساس اذيت شدن» به او دست مي دهد اكتفا مي كند و وقتي مي خواهم با قاطعيت بيشتر جواب بدهد كه او استدلالات خود را درست مي داند پاسخ مي دهد:
«چنين احساسي دارم» زماني هم كه از او مي پرسم كه شما در رفتار و عمل خود هم به طور منطقي عمل مي كنيد؟ اينگونه پاسخ مي دهد كه «بايد از ديگران و همسرم بپرسيد».
محمد اردشير با لحني محبت آميز و مؤدبانه به سؤالات مطرح شده پاسخ مي دهد و ما هم انتظار داريم كه همه به جايي برسيم كه در مقابل استدلال صحيح و درست عناد نورزيم و به بررسي منطق استدلال نگاه كنيم و در صورت درست بودن، آن استدلال را با درايت و صداقت بپذيريم.
محمد اردشير در «كنفرانس منطق» كه هر ساله در يكي از كشورهاي اروپايي برگزار مي شود در چند نوبت شركت كرده و مقالاتي را ارائه داده است. او در كنفرانس هاي ۱۹۹۶ ، ۱۹۹۸ ، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۴ به ترتيب در اسپانيا، چك، فرانسه و يونان حضور داشته است و زوج بودن سالهاي حضور خود را صرفاً اتفاقي و بر حسب فراهم شدن امكانات مادي سفر ارزيابي مي نمايد.
كاربرد و تأثير رياضي از ديد محمد اردشير استاد دانشگاه صنعتي شريف: «رياضي اساس علوم پايه است و فيزيك و شيمي تا حد زيادي بر رياضي استوار هستند. پيشرفت در علوم پايه باعث پيشرفت علمي و صنعتي يك كشور مي شود و بدون توسعه علوم پايه، توسعه كشور امكانپذير نيست و به نوعي رياضي نقش اساسي در پيشرفت را دارد.»
اگرچه آمل، موطن اصلي محمد اردشير هم هست ولي به اعتقاد وي اگر در سال بتواند يك بار به همراه خانواده به آنجا سفر كند كار بزرگي انجام داده است. او «دريا را خيلي دوست» دارد و آن را فوق العاده ارزيابي مي كند. مي گويد دريا يك نوع بي نهايت را در ذهن انسان مجسم مي كند. جنگل هاي شمال كشور را هم خيلي خوب مي داند. اگر انسان دروضعيتي قرار بگيرد كه در يك طرف، جنگل و از سوي ديگر، دريا باشد به باور محمد اردشير بسيار فوق العاده مي شود ولي او تأكيد دارد كه حتماً دريا باشد و او نوستالژي دوري از درياي خزر را با خود داشته و دارد.